سه گام برای بازگشت زاینده رود

امید بازگشت رودخانه دائمی زاینده‌رود به تکمیل پروژه‌های انتقال آب در کنار مقابله با برداشت‌های بی رویه در بالادست و همچنین اصلاح شبکه‌ها و الگوی کشت در پایین دست گره خورده است و کارشناسان معتقدند با اجرای این سه گام، تا سه چهار سال آینده شاهد جریان همیشگی رودخانه خواهیم بود.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، بازگشت زاینده‌رود پرتکرارترین خواسته مردم اصفهان در دو دهه اخیر بوده است، بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران به طول ۴۰۰ کیلومتر که از کوه‌های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه سرچشمه می‌گیرد، در کویر مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود تا در تالاب بین‌المللی گاوخونی در شرق اصفهان آرام گیرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این رودخانه به دلیل بی‌برنامگی و ضعف مدیریت در تنظیم منابع و مصارف آب، برداشت‌های غیرقانونی، انتقال آب به دیگر حوضه‌ها، تراکم جمعیت و تا حدودی کاهش نسبی بارندگی‌ها به یک رودخانه فصلی تبدیل شده که در فصول سرد سال برای تأمین حقابه‌های کشاورزی چند ماهی در آن آب جاری است. اجرای طرح‌های انتقال آب و تخصیص منابع جدید آبی از جمله قول‌هایی است که بارها مسئولان دولت و وزارت نیرو بر آن تاکید کرده‌اند اما پس از دو دهه این طرح‌ها بلاتکلیف مانده است. حامد یزدیان، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایمنا موانع موجود برای تکمیل این پروژه‌ها و راهکارهای احیای زاینده‌رود را بیان می‌کند. متن کامل این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:

ایمنا: اجرای پروژه‌های احیای زاینده‌رود با چه موانعی روبه‌رو است؟

یزدیان: در دو سه دهه گذشته چندین پروژه در حوضه زاینده‌رود و عمدتاً برای انتقال آب کارون به این حوضه تعریق شده که برخی از آنها تکمیل شده، برخی نیمه تمام است و برخی نیز تقریباً معطل مانده و کار جدی درباره آن انجام نشده است.

پروژه «کوهرنگ ۳» در سال ۱۳۷۴ شروع شد، تونل آن به طول ۲۳ کیلومتر یکی از پیچیده‌ترین پروژه‌ها از نظر زمین شناسی حتی در سطح بین‌المللی به شمار می‌آید که در هنگام اجرای این پروژه، چندین نفر جان خود را از دست دادند و دو سه بار کل تونل بر اثر ورود آب‌های زیرزمینی و سفره‌های آب پر از آب شد اما با تلاش متخصصان ایرانی این تونل به اتمام رسید و سه چهار سالی هست که پروژه تونل به پایان رسیده است اما قرار بود در بالادست آن سدی برای انتقال آب به حوضه زاینده‌رود ساخته شود که از اتفاقات بد، بلاتکلیف ماندن سد در چند سال گذشته بود است.

وزارت نیرو نیز در دو سه سال اخیر نتوانسته درباره این سد تصمیم‌گیری کند و پروژه همچنان تعطیل مانده است. این پروژه یک سیستم انتقال موقتی نیز دارد که قرار بوده تا ساخته شدن سد، آب را از طریق پمپاژ وارد تونل و به حوضه زاینده رود منتقل کند که این سیستم پمپاژ هم آماده است اما به دلیل ضعف مدیریتی وزارت نیرو در برطرف کردن و پرداختن به مطالبات مردم، معطل مانده و یکی از مطالبات جدی استان اصفهان این است که امسال حداقل پروژه انتقال موقت کوهرنگ راه‌اندازی شود.

تونل «کوهرنگ ۳» در ازای انتقال آب به یزد در دستور کار قرار گرفت یعنی قرار بود پس از افتتاح این پروژه، آب انتقالی آن به یزد منتقل شود بنابراین یکی از پروژه‌های جدی برای استان اصفهان به شمار می‌آید که سد آن بیش از ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و لازم است که وزارت نیرو هر چه سریع‌تر عملیات اجرایی آن‌را آغاز کند که این کار نیازمند مدیریت جدی، جهادی، انقلابی و فنی است که اگر در مجموعه مدیریت آب استان حاکم شود، این پروژه تکمیل خواهد شد.

پروژه دیگر «بهشت آباد» است که مطالعات آن تقریباً ۲۰ سال پیش شروع شده و اقداماتی صورت گرفته است از جمله در دهه ۹۰ پیمانکار و اعتبار پروژه مشخص شد اما «بهشت‌آباد» نیز با وجود دریافت همه مجوزهای لازم، بنا به دلایلی که عمدتاً اجتماعی است و بر مباحث زیست‌محیطی نیز تأثیر گذاشته، پروژه بلاتکلیف مانده است و وزارت نیرو به کارفرمایی شرکت آب نیروی ایران پروژه را در سال‌های اخیر سال متوقف کرده است در حالی که این پروژه از نظر اقتصادی و پایداری و امکان انتقال سیلاب‌های حوضه کارون به زاینده‌رود توجیه‌پذیر است به عبارتی تأثیر «بهشت‌آباد» بر حوضه کارون و محیط زیست بالادست جدی نخواهد بود.

از سوی دیگر حجم آبی که قرار است از طریق آن به زاینده‌رود منتقل شود در برابر آورد رودخانه‌های بالادست و استفاده از سیلاب‌ها قابل توجه نیست. پروژه‌های تونل «کوهرنگ ۳» و «بهشت‌آباد» برای انتقال سیلاب‌های بدون استفاده به حوضه زاینده‌رود طراحی شده و با وجود درخواست‌های دوره‌های مختلف مدیریتی استان و کارشناسان برای اجرای آنها، همچنان بلاتکلیف هستند و در سال‌های اخیر در عمل هیچ اقدام خاصی برای تکمیل و بهره‌برداری از آنها انجام نشده است.

ایمنا: بیشتر از دو دهه است که احیای زاینده‌رود و تکمیل این پروژه‌ها به عنوان مطالبه مردم اصفهان مطرح می‌شود و مسئولان وزارت نیرو نیز قول‌هایی در این زمینه می‌دهند، چرا با این وجود اقدامی برای تکمیل پروژه‌های آبرسانی صورت نمی‌گیرد؟

یزدیان: در نوع برخورد با این مسائل باید باب تفاهم و مذاکره با ذی نفعان بالادست نیز باز شود به عبارت دیگر در این پروژه‌ها باید منافع دو استان در نظر گرفته شود که در عمل نیز این اقدام صورت گرفته اما لازم است که این مسائل تبیین شود تا برای افراد در حوضه مبدا نیز این ابراز رضایت ایجاد شود که این پروژه‌ها می‌تواند منافع آنها را نیز در بر داشته باشد.

ایمنا: اخیراً پروژه «بن_بروجن» افتتاح شد که کارشناسان آن‌را بارگذاری جدید روی رودخانه می‌دانند، دلیل ادامه بارگذاری و بلاتکلیفی پروژه‌های احیای رودخانه به نظر شما چیست؟

یزدیان: وزارت نیرو معتقد است که این پروژه «بن_بروجن» برای تأمین آب شرب اجرا شد که این موضوع برای استان اصفهان دچار ابهام است زیرا پروژه در مسیری اجرا شده که از چند شهرک صنعتی در حال گذر است و بیم آن می‌رود که این آب در حال استفاده برای صنعت و شرب باشد، این یک موضوع جدی است و به نظر می‌رسد که باید وزارت‌های نیرو و کشور تضمین‌های لازم را بدهند که این پروژه فقط برای شرب استفاده می‌شود.

موضوع دوم این است که «بن_بروجن» یک بارگذاری جدید بر حوضه زاینده‌رود به شمار می‌آید، شاید در پنج شش ماه گذشته با استفاده روش‌هایی در استان چهار محال این برداشت‌ها را در قالب طرح «بن_بروجن» انجام دادند و هفته گذشته پروژه به طور رسمی افتتاح شد ولی این یک بارگذاری جدید و برخلاف مصوبات شورای عالی آب بوده و از نظر فنی امکان تأمین این آب از حوضه کارون به راحتی وجود داشته است، انتقاد مسئولان استان اصفهان نیز از این جهت است زیرا همه موافق آبرسانی شرب به شهرها و روستاهای استان چهارمحال هستند اما اینکه مبدا این انتقال کجا باشد، محل مناقشه و اختلاف است.

این طرح می‌توانست از حوضه کارون یا سرشاخه‌های سبزکوه یا دیگر مناطق استان چهارمحال انجام شود اما متأسفانه این بارگذاری بر حوضه زاینده‌رود با مشکلات موجود، محل اشکال و اختلاف است و درخواست همه کارشناسان از وزارت نیرو این است که یا این مبدا عوض شود یا در ازای برداشت از حوضه زاینده رود، تخصیصی از حوضه کارون به حوضه زاینده رود داده شود که این اتفاق را جبران کند.

افتتاح این پروژه همزمان با روز اصفهان انجام شد که نگرانی‌های اجتماعی را ایجاد کرد و همه این موارد جدی از جمله برداشت از حوضه زاینده‌رود، خلاف قانون بودن، خلاف مصوبه شورای عالی آب بودن و به ویژه استفاده برای مصارف بیش از شرب، محل سوال است و باید مورد توجه قرار گیرد زیرا تخصیصی که وزارت نیرو به این پروژه داده بیش از ۴۰ میلیون متر مکعب در سال است به تازگی وزارت نیرو این عدد را ۱۸ میلیون متر مکعب اعلام کرده بنابراین حجم برداشت آب نیز یک سوال جدی است.

برداشت افراد در حوضه پایین دست این است که برای جسم بی‌جان زاینده‌رود حتی اگر عدد و رقم برداشت آب در این پروژه چندان زیاد نباشد، اما این اتفاق ضربه نهایی برای از بین رفتن زاینده‌رود است و باید همه این موارد جدی گرفته شود.

کمترین خواسته مردم این است که به شکل فوری منابع جدیدی به حوضه زاینده‌رود تزریق شود تا این برداشت‌ها و همچنین برداشت‌های بی‌رویه در بالادست رودخانه را جبران کند.

ایمنا: قول‌های وزیر نیرو در اصفهان برای تکمیل پروژه‌های نیمه تمام را تا چه اندازه عملی می‌دانید؟

یزدیان: «بهشت‌آباد» که یک پروژه چندین ساله است اما اعلام کردند که مساعدت‌هایی در اجرای این پروژه‌ها انجام شود به ویژه در اصفهان تاکید شد که سیستم انتقال موقت پروژه کوهرنگ تا یکی دو ماه آینده و قبل از شروع فصل بارش وارد مدار شود، در زمینه آب‌هایی که از جنوب اصفهان خارج می‌شود نیز دولت پیشنهادات استان را پذیرفته و امیدواریم وزارت نیرو در تأمین آن برای جبران کم آبی در حوضه زاینده‌رود و بحث فرونشست تخصیص‌هایی را به استان اصفهان بدهد.

اگر این قول‌ها عملی شود، با جبران بخشی از کمبود حوضه، به زاینده‌رود کمک می‌کند به ویژه آنکه حوضه زاینده‌رود اکنون از نظر مصرف شرب بسیار گسترده است و افراد وابسته به این حوضه از طرح‌های انتقال به یزد، شرب اصفهان، شرب بخشی از استان مرکزی، بخشی از استان چهارمحال و بختیاری را در بر می‌گیرد و همه این‌ها اعداد قابل توجهی هستند که سال‌های اخیر این نیازهای شرب همراه با جمعیت اضافه شده، انتقالی هم به یزد داده شده اما منابعی در ازای آن تأمین نشده و در عمل این آب با برداشت از حقابه‌های کشاورزی و فشار به سفره‌های زیرزمینی تأمین شده است که نتایجی مثل فرونشست به همراه داشت بنابراین در صورت اجرای این پروژه‌ها بخشی از کمبودهای حوضه جبران می‌شود.

ایمنا: شفافیت برداشت از زاینده‌رود که مطالبه مردم از دولت بود، چقدر اتفاق افتاده است؟

یزدیان: هنوز به طور کامل اتفاق نیفتاده البته در این زمینه اقدامات خوبی انجام شده و سامانه‌هایی در وزارت نیرو به بهره‌برداری رسیده است که می‌تواند زیرساخت‌هایی برای بحث شفافیت شود همچنین بحث گره خوردن آب و برق به همدیگر و موضوع کنتورهای هوشمند مقدماتی است که می‌توان گفت وزارت نیرو انجام داده است و در صورت عزم جدی وزارت نیرو، در زمینه شفافیت نیز می‌توان گام‌هایی برداشت اما به نظر می‌رسد این مورد علاوه بر کارشناسان باید از طریق رسانه‌ها، افراد مطالبه‌گر و همه مردم مطالبه جدی شود زیرا از نخستین اصول حکمرانی، موضوع شفافیت در داده‌ها و اطلاعات است و اگر این اتفاق نیفتد، حکمرانی مطلوب نمی‌تواند رخ دهد به عبارت دیگر باید مردم بدانند و به داده‌ها اعتماد داشته باشند و این موضوعی است که باید دولت در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد. شفافیت هم به نفع مردم بالادست، پایین دست و هم به نفع حاکمیت خواهد بود بنابراین همه باید آن‌را مطالبه کنیم تا به نقطه مطلوب برسیم.

ایمنا: با توجه به تکرار این قول‌ها چگونه می‌توان پشتوانه اجرایی قوی‌تری برای آنها ایجاد کرد؟

یزدیان: صحبت‌های وزیر نیرو در اصفهان در اختیار رسانه‌ها قرار دارد، باید این قول‌ها مکتوب و طبق یک برنامه زمان‌بندی مطالبه شود.

قول‌ها دو بخش دارد بخشی مساعدت‌ها و مجوزهایی است که وزارت نیرو صادر می‌کند و بخشی هم مربوط به اجرا است که باید مدیریت آب استان انجام دهد پس یک این مطالبه جدی این است آیا مدیریت آب استان توان انجام این تعهدات را دارد یا نه؟ بالاخره مدیریت مستقر آب استان از تجربه و سابقه‌ای برخوردار است و کارنامه عملکرد آب منطقه‌ای استان، مدیران اصفهانی و حتی شرکت آب نیرو به عنوان مجری پروژه «بهشت آباد» نیز باید همواره ارزیابی شود همان‌گونه که مردم در همه کارها از حق نظارت بر پروژه‌ها برخوردار هستند باید در این زمینه نیز رسانه‌ها مطالبه‌گری کنند که پیشرفت پروژه‌هایی که وزیر نیرو قول آنها را در اصفهان داد، با چه سرعتی انجام می‌شود؟

اگر اعلام شده که چند ماه آینده پروژه به بهره‌برداری می‌رسد، نیازمند آماده‌سازی‌ها و جلسات، هماهنگی‌ها و پیگیری‌های اجتماعی است که باید از همین امروز شروع شده باشد در غیر این صورت، امکان اجرای وعده‌ها در چند ماه آینده وجود ندارد به همین دلیل باید مشروح صحبت‌های وزیر نیرو در اختیار همه قرار گرد و اجرای آنها به طور دوره‌ای مورد ارزیابی قرار گیرد.

یزدیان: اگر وضع به همین منوال ادامه یابد، سرنوشت زاینده رود چه خواهد شد؟

ایمنا: موضوع مدیریت مصرف در این زمینه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است به شرطی که واقعاً مصارف کنترل و توسعه‌ها محدود شود، کشاورزی هم به سامان برسد که نوع مصارف آن در حد معقول‌تر و بهینه باشد، در کنار اجرای پروژه‌های انتقال آب، به نظر می‌رسد که در چند سال آینده جریان دائمی زاینده رود محقق خواهد شد. این امید وجود دارد که اگر مسئولان به طور جدی اراده کنند، رودخانه دائمی زاینده‌رود به اصفهان بازگردد اما این اتفاق نیازمند تکمیل پروژه‌های انتقال آب در کنار مقابله با برداشت‌های بی رویه در بالادست و همچنین اصلاح شبکه‌ها و الگوی کشت در پایین دست است و اگر این سه عامل با هم اتفاق بیفتد، شاهد زاینده رود دائمی فکر می‌کنم در سه چهار سال آینده خواهیم بود.

کد خبر 707397

منبع: ایمنا

کلیدواژه: زاینده رود رودخانه زاینده رود احیای زاینده رود خشکی زاینده رود حوضه زاینده رود طرح انتقال آب بهشت آباد طرح بهشت آباد تونل بهشت آباد پروژه بهشت آباد سد بهشت آباد تونل سوم كوهرنگ انتقال آب طرح انتقال آب بن بروجن سد زاینده رود حوضه آبریز زاینده رود بازگشایی زاینده رود رهاسازی آب سد زاینده رود کاهش خروجی سد زاینده رود طرح بن بروجن پروژه بن بروجن بن بروجن توقف پروژه بن بروجن تونل کوهرنگ ۳ سد و تونل کوهرنگ ۳ کوهرنگ سه شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق حوضه زاینده رود تکمیل پروژه انتقال آب استان اصفهان پروژه ها وزارت نیرو حوضه کارون برای تکمیل استان چهار پایین دست وزیر نیرو برداشت ها بهشت آباد بن بروجن آب استان قول ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۱۸۲۴۳۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پرشدگی ۸۱ درصدی سدهای خوزستان با بارش های اخیر

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از شبکه خبری آب، فراز رابعی، رییس حوضه آبریز کارون بزرگ شرکت مدیریت منابع آب ایران با تشریح چگونگی مدیریت و کنترل سیلاب‌های هفته گذشته در جنوب کشور اظهار داشت: با توجه به آبگیری سد دز در بارش‌های فروردین‌ماه، مدیریت سیلاب در این مقطع از حساسیت ویژه‌ای برخوردار بود.

وی افزود: به همین سبب، به محض پیش‌بینی بارش در حوضه کارون بزرگ، جلسه ستاد مدیریت سیل به ریاست محمد جوان‌بخت معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا روز سه‌شنبه ۱۱ اردیبهشت تشکیل و مقرر شد به‌منظور مدیریت بهینه و جلوگیری از هم‌افزایی پیک‌ها در پائین‌دست، رهاسازی ۵۰۰ مترمکعب بر ثانیه از سد دز قبل از وقوع بارش‌ها به منظور ایجاد ظرفیت ۲۰ میلیون مترمکعبی در مخزن، اقدام شود.

رابعی گفت: با فروکش کردن جریان حوضه میانی و با وقوع بارش‌ها با شدت زیاد در بالادست مخزن سد، ورودی ساعتی سد دز به بیش از ۲ هزار مترمکعب بر ثانیه رسید که با پایش لحظه‌ای شرایط سیلاب و پذیرش ریسک‌های معقول در مدیریت مخزن، رهاسازی از سد بر اساس میزان تاب‌آوری رودخانه صورت گرفت.

رییس حوضه آبریز کارون بزرگ شرکت مدیریت منابع آب ایران اظهار داشت: در نهایت با فروکش جریان ورودی در شامگاه ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۳، سیلاب اخیر در مخزن تسکین یافت و سد دز در شرایط متعادل قرار گرفت.

گفتنی است، طی بارندگی‌های اخیر ۸۱ درصد از ذخایر سدهای استان خوزستان آبگیری شده و مجموع ذخیره سدهای استان به ۱۷۲۵۶ میلیون مترمکعب رسیده است.

کد خبر 6097040 فاطمه صفری دهکردی